Theo van Gogh

Het is alweer 2 november 2021. En op 2 november denk ik altijd aan Theo van Gogh, die op deze dag in 2004 gruwelijk werd vermoord.

Ik kende Theo een klein beetje, en ik was woedend. En voor wie het zich nog kan herinneren, ik was vooral woedend op het feit dat uitgerekend Job Cohen een toespraak ging houden op de Dam. Omdat juist toenmalig burgemeester Cohen één van de deugers was die altijd maar weer liever thee dronk dan eens echt iets aan te pakken.

Vanuit mijn woede schreef ik onderstaande toespraak. Als alternatief, als hoe ik destijds in 2004 de toespraak had willen horen. Met daarin de visionaire woorden:

“De overheid is steeds meer bezig om, zogenaamd voor het goede doel, de vrijheid in te perken. Maar hij die vrijheid inlevert voor veiligheid, zal uiteindelijk geen van beiden krijgen.”

Inmiddels hebben we een avondklok gehad, en gaat het reeds lang en breed naar huis gestuurde kabinet ons op deze dag weer verder beperken in onze vrijheid. Wat had ik Theo daar graag op horen reageren. Hier mijn toespraak uit 2004.

Beste mensen,

Vandaag is Theo van Gogh koelbloedig vermoord. Vermoord om wat hij zei, vermoord om wat hij dacht, en vermoord om de wijze waarop hij zich uitte. Een wijze waarmee hij sommigen tegen zich in het harnas joeg. Provocerend, uitdagend, maar altijd met woorden. Het debat was voor Theo het hoogste goed, en om dat hoogste goed te kunnen dienen moest het debat zo scherp mogelijk zijn. Zoals een voetballer zo scherp mogelijk moet spelen om een wedstrijd te winnen, zo moest het debat zo scherp mogelijk gevoerd worden om uiteindelijk een goed resultaat te behalen.

Helaas zijn er stromingen in de samenleving die het debat niet willen of durven aangaan. Er zijn mensen die geweld een betere oplossing vinden dan het debat. En dat zijn niet alleen moslims, want de moord op Pim Fortuyn heeft bewezen dat deze mensen in alle kringen van de bevolking gevonden kunnen worden.

En al diegenen die door Theo om het hardst werden uitgemaakt voor huichelaars, huilen nu weer mee met de wolven. De mensen die om het hardst riepen dat Theo een aanklacht aan zijn broek moest krijgen omdat hij het debat iets te hard voerde naar hun smaak, roepen nu om het hardst hoe belangrijk zij de vrije meningsuiting vinden. Huichelaars, hypocriet zooitje boven-ons-gestelden, zoals Theo ze zo treffend beschreef. Verliefd op het pluche, waar ze zich zonder daden, maar met ó zo mooie woorden telkens weer wentelend in hun eigen slijm in nestelen.

Ook nu al hoor je mensen roepen dat het slechts gaat om een enkele gek, één idioot die deze misdaad op zijn inktzwarte geweten heeft. Ja, natuurlijk is dat zo. Het is maar één gek geweest, maar wel een gek die zijn waanideeën ergens vandaan heeft geplukt. Of dat nu in een moskee is geweest, of bij vrienden, of op één van de talloze Arabische zenders die hij thuis kon ontvangen doet niet verder terzake, wat belangrijk is, is dat er groepen in de bevolking bestaan die de vrijheid van meningsuiting slechts een warm hart toedragen zolang het hun eigen mening is die verkondigd wordt.

Dat die groepen bestaan is al lang bekend. En ook hun mening mogen zij vrijelijk uiten. Theo zou de eerste zijn om te pleiten voor openheid, juist bij radicale stromingen. Omdat die stromingen anders een onderstroom worden, veel gevaarlijker dan alles wat er boven het maaiveld te zien is. Het gaat niet aan om nu bepaalde groepen of groeperingen te verbieden of te knevelen. Wat wel belangrijk is, is het besef dat het hier dan wel om een gek ging, maar wel één uit een groep. En die groep moeten we in de gaten houden. Die groep moeten we dwingen om in een open debat te vertellen wat men wil, waarom men dat wil, en hen met argumenten proberen op andere gedachten te brengen. Of misschien wel om onze eigen gedachten bij te stellen. Maar zij die dat niet wensen te doen, die het debat negeren, die door middel van geweld hun mening door wensen te drijven, die moeten zo hard mogelijk worden aangepakt.

De geschiedenis maakt ons pijnlijk duidelijk hoe fout het kan gaan als we signalen negeren of ontkennen. Hoe veel doden er uiteindelijk kunnen vallen als niet meteen een aantal rotte appels uit de mand gehaald worden.

Vrijheid van meningsuiting is géén recht. Het is een plicht! De vrijheid om de eigen mening onbelemmerd te uiten is de grootste bedreiging voor iedere dictatuur. Geen despoot heeft ooit lang geregeerd zonder de pers te muilkorven, querulanten te liquideren en intellectuelen monddood te maken. Hitler, Stalin, Mussolini, Napoleon, Mao, Pol pot, de lijst is eindeloos. Zodra er in een land als Nederland figuren opstaan die dezelfde middelen gebruiken als voornoemde dictators, moeten we vrezen voor onze toekomst. Een toekomst die er niet is als we toestaan dat de vrijheid van meningsuiting wordt ingeperkt. Een samenleving waar mensen uit angst twijfelen of het verstandig is een mening, welke mening dan ook, te uiten, is geen democratie maar een dictatuur.

Willen wij in Nederland leven in een dictatuur? Theo vond ons democratisch systeem, met haar rondcirculerende bestuurders, vrolijk hoppend van baantje naar baantje, steeds meer lijken op een dictatuur. Een op het oog redelijk vriendelijke dictatuur, maar toch, wel een dictatuur waar een buitenstaander die het waagde zich op het politieke toneel te begeven vermoord werd.

En de kant van de dictatuur gaan we steeds meer op als we nu niet de juiste signalen herkennen. Onder het mom van onder anderen terrorismebestrijding worden burgers steeds meer beperkt in hun vrije meningsuiting. Telefoons worden massaal afgetapt, internetverkeer gemonitord, enzovoort. De overheid is steeds meer bezig om, zogenaamd voor het goede doel, de vrijheid in te perken. Maar hij die vrijheid inlevert voor veiligheid, zal uiteindelijk geen van beiden krijgen.

Laat dat de les zijn die we leren uit deze laffe moord. Dat we nee roepen tegen het inleveren van vrijheid. Dat we nee roepen tegen een dictatuur, of die nu zogenaamd democratisch tot stand is gekomen of niet. Dat we nee roepen tegen dwang, van welke kant die ook komt. Dat we nee roepen tegen geweld, of dat nu oorlog is of moord. Dat we nee roepen tegen een almachtige overheid die ons beloofd te beschermen, maar ondertussen meer afneemt dan geeft. Dat we nee roepen tegen fundamentalisme, of dat nu links, rechts of religieus is. En dat we nee roepen tegen een ieder die ons leven wil beheersen, met welke bedoeling dan ook.

Laat die golf van NEE door Nederland en de wereld spoelen, en laat die golf keihard neerkomen op alle vijanden van de vrijheid. In Den Haag, in de Stopera, in de Moskee, in Brussel, in Washington, in Jeruzalem, en overal elders ter wereld waar mensen niet meer de vrijheid hebben om hun eigen leven te leiden volgens hun eigen principes.